De boerderij van Hêm

 Daags na het uitbreken van W.O.II, op 11 mei 1940, dropte een Frans vliegtuig te Gutschoven twee bommen op voorbijtrekkende Duitse troepen. Eén ervan viel voor het keukenvenster in de binnenkoer van de boerderij van Hêm, Wilhelmus Vandormael (nu Nieuwe Steenweg, 220).
Van de toegebrachte schade zijn er in de muren, in de balken van het poorthuis en in de arduinen omlijsting rond de inrijpoort nog steeds tekens zichtbaar. Het menselijk leed was hartverscheurend. Op dat ogenblik bevonden zich te Gutschoven, naast troepen, ook vele vluchtelingen uit de grensstreek bij het Albertkanaal.

Er vielen elf slachtoffers : drie mensen uit de boerderij, met name schoonvader Guillaume Vroonen (11.5.40), schoonbroer Florent Vroonen (14.5.40), die een stuk arduinsteen uit de poortomlijsting op het hoofd kreeg, de knecht Remi Stessens (11.5.40) en acht vluchtelingen. Op het kerkhof staan hun namen vermeld op een gemeenschappelijk paneel.
De tweede bom viel in de weide langs de boerderij maar kwam gelukkig niet tot ontploffing. Het zou een catastrofe geweest zijn voor de talrijke vluchtelingen, waarvan velen in de onmiddellijke nabijheid samengetroept stonden. 

Op de plaats van de boerderij stond in 1845, begin van het Belgisch kadaster, een huis klasse 6 (er waren acht klassen), toebehorend aan Joseph Knapen. In 1899 ging de eigendom over op de familie Guillaume Vroonen-Knapen, die de boerderij in 1899 en 1900 volledig herbouwde en in 1907 nog vergrootte. Het eerste gebouw dat werd opgericht, was de koestal, die als voorlopige woonst werd ingericht. Later zou Jeannette Vroonen, echtgenote Deltour uit Crisnée, kunnen vertellen dat ze op 16.3.1899 in een koestal was geboren.

In 1940 werd Hêm eigenaar van de boerderij. De wederopbouw na de bom blijft nog zichtbaar in de muren. Hêm, geboren te Borgloon op 7.10.1895 huwde op 30.8.1939 met Maria Vroonen, geboren te Gutschoven op 2.10.1893. Verkozen bij de verkiezingen van 24.11.1946, werd hij burgemeester op 1.1.1947 en bleef in zijn ambt, als enige naoorlogse burgemeester, gedurende vier legislaturen tot aan de fusie met Heers op 1.1.1971. Hij had Irma Poelmans als gemeentesecretaris. En de vraag wie er eigenlijk de baas was, gelde ook hier zoals in vele kleine gemeenten. Hêm overleed te Gutschoven op 20.4.1972, Maria was er op 12.3.1970 reeds overleden.
Zijn huwelijk bleef kinderloos. Louisa Moers van “de Bek” te Gutschoven kwam op de boerderij helpen als tegenprestatie voor het bewerken van de bouwlanden van haar ouders. Haar vader werkte in de Cockerillfabrieken te Seraing. Voor de vele jaren trouwe dienst en toegewijde verzorging, werd zij als dochter aangenomen en droeg van dan af de dubbele naam Moers-Vandormael. Zij was bereid de naam Vandormael te dragen, maar wenste, uit respect voor haar ouders, ook haar eigen naam te behouden. En zo geschiedde.         

Met dank aan Louisa, Vital en Marielle

(Uit de dorpskalender Heers 1999, en uitgave van BGJG – Vechmaal)