De klokken van Veulen
Historiek
De toren van Veulen herbergt klokken van in de middeleeuwen. Deze klokken dienden om de Veulenaren bijeen te roepen voor hun kerkdiensten maar ook om het volk samen te roepen wanneer er belangrijke gebeurtenissen dienden openbaar gemaakt.
Kanunnnik Daris schrijft over Veulen in de “Privilegies van de dorpsheer” :
” ……. Item, die ondersaeten syn schuldig op den jaergedinge consamentlycken te sweeren dese hoogheyt te vermeerderen en niet te verminderen, den clockslaeg gehoorsaam te syn, soo dick en menigwerfven sulx sal geschieden, op pene van seven schellingen.”(….. aldus zijn de onderdanen gehouden op het jaargeding te zweren het bezit te vergroten en niet te verminderen, gehoorzaam te zijn aan de oproep van de klok, hoe dikwijls dit ook moge gebeuren, op straffe van zeven schillingen.)
Alleen de meer recente geschiedenis van de klokken van Veulen kon tot op dit ogenblik achterhaald worden hoewel de sterke klokkentoren met zijn drie klokkencompartimenten er staat sinds de 15de eeuw.
In ieder geval waren er in de toren drie klokken :
De dikke klok van 590 kg., toegewijd aan de H.Maagd en gegoten in 1835 door de Tongerse broers J.en A. Gaulard, klokkengieters onder het bewind van de paardrijdende pastoor Jan SMETS, afkomstig uit Riksingen en in Veulen benoemd van 1828 tot 1841.
De middenklok van 475 kg., toegewijd aan de H.Moeder Anna
“Matri Annae devotionis spiritu pii Foloniensis consecrant.”
Ze is uit 1818 en werd er geplaatst als tweede klok onder het bewind van pastoor Petrus CLERINX uit Kerkom die in dat jaar in Veulen werd aangesteld.
De kleine klok van 320 kg., toegewijd aan St.Franciscus Hieronymus, tweede patroon van de parochie. “Communitatis et consulis labore refundor” – vertaald betekent dit dat ze door de inspanningen van gemeenschap en haar bestuur in 1818 werd gesmolten en hergoten.
Dat er voordien reeds een klok of klokken waren is zeker. Alleen weten we niet waar die naartoe zijn of wat ermee gebeurde. Werden de oorspronkelijke klokken tijdens de franse bezetting van 1798-1801 geroofd, zoals zoveel andere klokken, of waren ze versleten ?
Uit de archieven (geschriften van pastoor Porta) putten we dat er een nieuwe klok werd gemaakt onder pastoor Richard KNAPEN. Deze priester was afkomstig uit Gutschoven en volgde in Veulen zijn heeroom op. Hij was er pastoor van 1758 tot 1801. Deze “nieuwe” klok werd gewijd op 27 september 1762 en had graaf Mercy (de toen levende en heersende graaf Florimond Claude Charles de Mercy 1727-1794) als peter. Volgens Pastoor Porta droeg deze klok de tekst :”Comitatis & consulis labore resplendor”. Is het deze klok die volgens volksoverleving in Veulen op de “veertienbunder” werd gegoten ? Meer dan waarschijnlijk is zij ook de klok die in 1818 werd hergoten in de voornoemde kleine St.-Franciscus Hieronymusklok en vandaar dan het opschrift krijgt “Comitatis et consulis labore refundor”
In ieder geval sinds ze er samen hingen verkondigden ze over Veulen alle blijdschap en droefenis.
Typisch voor Veulen was het “Bambeiren” van de klokken op de vooravond van grote feestelijkheden zoals de grote “Halfoogst”-kermis.
Bij rouw kon men zelfs aan de wijze en volgorde waarop de klokken geluid werden weten of er een vrouw dan wel een man gestorven was.
Wereldoorlog II
Dit duurde zo voort tot de ongeluksdag van 14 juli 1943. Het was een woensdag en om 10 uur was er nog een begrafenisdienst voor Godfried Smolders. Toen de dienst ten einde was vielen een 15-tal mannen de kerk binnen om de klokken uit de toren te halen. Het waren meestal mannen uit de streek van Tongeren. Zij werkten in opdracht van de firma Van Campenhout uit Antwerpen onder leiding van een zekere Albert Franken. Zij kropen in de kerktoren en braken het kruis uit de galmgaten. Betrekkelijk korte tijd daarna werden twee klokken op het kerkhof neergelaten. Het waren de dikke “O.L.Vrouw Halfoogstklok ” uit 1835, 590 kg zwaar, en de oude kleine “¬St.Franciscus”-klok, 330 kg. zwaar, de oudste klok die in 1818 werd gesmolten en hergoten. De middelste “Moeder Anna”-klok uit 1818 lieten ze gelukkig hangen.
De beide afgehaalde klokken bleven enkele dagen op het kerkhof liggen. Ze werden onder grote volkstoeloop met bloemen versierd en met het opschrift :
Dit opschrift verdween tamelijk snel,werd vervangen en verdween opnieuw. Ook werden er plannen gesmeed om met paard en kar de klokken ’s nachts weg te halen en ze elders te gaan verstoppen. In die nachten van 1943 was het echter erg gevaarlijk om met paard en kar op stap te gaan. De toegang tot het kerkhof was niet zo gemakkelijk. Bovendien was het wegslepen van zulke zware klokken van het kerkhof niet met een paar man te doen en er een publiek geheim van maken was echt te gevaarlijk.
De klokken werden in opdracht van de Duitsers weggehaald en vermoedelijk gesmolten want later kon men ze nergens in de Duitse depots meer terugvinden.
De nieuwe klokken
In 1950, het vijfhonderdste bestaansjaar van de parochie Veulen als zelfstandige parochie, werd begonnen met plannen voor twee nieuwe vervangende klokken bij de firma Michiels te Doornik. Een grote klok “De O.L.Vrouw”-klok zou 579 kg wegen en de kleine “St-Franciscus”-klok 330 kg. De ganse parochie hielp mee en steunlijsten werden geopend om dit alles te bekostigen. Het volk van Veulen hield van zijn klokken en met de steun van de bekomen oorlogsschade werden in 1952 de klokken gewijd en in de toren opgehangen.
In 1952 kon op de vooravond van de “toen nog grote” Halfoogstkermis opnieuw het feestelijk “bambeiren” over Veulen weerklinken. Dit was echter de laatste maal want in februari 1953 werden de klokken van Veulen als eerste in de provincie Limburg door de Leuvense firma Clock-O-Matic van een elektrisch luidsysteem voorzien. Jarenlang luidden opnieuw deze klokken en hun geschiedenis verdween stilletjes in de duisternis van het geheugen der moderne tijden. Slechts enkele oudere mensen herinneren zich nog vage details.
In het jaar 1970 begaf het de oude trouwe Moeder Anna-klok. Onder de aanhoudende inslag van de elektrische klepel liep zij een barst op van dertig centimeter en was daarmee voor het luiden afgeschreven. Bijna symbolisch zou men kunnen zegen dat zij tegelijk haar stem verloor met verlies van de onafhankelijkheid van haar dorp Veulen dat ook in 1970 bij Heers werd aangehecht.
Met pastoor Thonon, de Veulense verenigingen en alle trouwe Veulenaren werd nu alles in het werk gesteld om deze Moeder Anna-klok te vervangen en dit zonder haar te verliezen. Het smelten van de oude klok is wegens de huidige andere legeringsamenstellingen niet meer interessant en als herinnering aan die goede oude klok staat ze beneden in de kerk voor de preekstoel als monumentje opgesteld. Alleszins een gepaste plaats ter herinnering en eerbetoon aan de klokkengeschiedenis van Veulen.
Onze nieuwe klok die op 15 augustus 1998 door de hulpbisschop van Hasselt, Monseigneur Patrick Hoogmartens werd gewijd kreeg de naam ANNA II. Alles werd in het werk gesteld om via collecties, activiteiten en steun bij de Veulenaren de nodige gelden bijeen te krijgen deze nieuwe klok te bekostigen.
Ook de Veulenaren die reeds lang elders wonen voelden zich met hart en ziel aan alles omheen hun kerk verbonden en gaven mild voor onze klok. Zelfs een Veulense aannemer deed al het uitbraakwerk en de herstelwerk van de galmgaten volledig gratis.
Op het bisdom werd een bijzondere rekening geopend waarop de getrouwe Veulenaren, inwijkelingen, uitgewekenen en mogelijke sympathisanten hun bijdrage konden storten. Het opzet lukte wonderwel en op de korte tijd van Kerstmis 1997 tot 15 augustus 1998 werd het bedrag van 314.000 frank volledig bijeengegaard zonder één frank subsidie.
De wijdingsplechtigheid was imposant en gans het dorp Veulen nam het meter-en peterschap van deze nieuwe klok op zich. Een aangename receptie na de wijding deed de fiere en gelukkige Veulenaren nog even nagenieten van het mooie feest.
Toch jammer dat voor deze gelegenheid noch de burgemeester van de gemeente Heers, noch de 1e Schepen, noch de gemeentesecretaris zich van een familiefeestje even konden vrijmaken om aan de Veulenaren en hun klok hun sympathie te komen betuigen.
Sinds 17 augustus 1998 hangt de nieuwe klok “Anna II” nu in de toren. Zij weegt 205 Kg;is 70 cm hoog en heeft een basis¬breedte van 693 mm. en heeft re2 als toon. Zij werd op bestelling bij de firma “Clock-O-Matic” uit Holsbeek gegoten door de Koninklijke klokkengieter EISBOUTS uit Asten in Nederland. Zij draagt als opschrift : ” Mijn naam is ANNA II. Mijn stem galmt in vreugde, droefenis en blijdschap over Veulen dank zij het vrome volk en de inzet van pastoor Thonon.”
Jean Nossin, Secretaris Kerkfabriek, November 2011