Stenen kruiken met een raadselachtige afkorting.
Regelmatig duiken er in oude huizen en boerderijen, op stoffige zolders of in muffe kelders nog relikwieën uit de eerste wereldoorlog op. Eén van deze relicten is de S.R.D-kruik.
Een tijdje geleden vond ik zelfs tussen een hoopje bouwpuin aan de oude pastorij in Batsheers nog scherven van zo een kruik die in het Engelse Chesterfield gemaakt werd.
Wat is nu eigenlijk een S.R.D.-kruik? Welnu, deze kruiken zijn Engelse rumkruiken uit de eerste wereldoorlog. Volgens verschillende historische bronnen, werden deze kruiken vanaf de winter van 1914 geleverd aan de Engelse soldaten aan het front. Het verhaal deed de ronde dan men rum aan de soldaten verstrekte om zich te verwarmen in de barre winter van 1914-1915. Hoogstwaarschijnlijk is dit een fabeltje aangezien men zich met sterke drank niet kan verwarmen, sterker nog : alcohol doet het lichaam afkoelen! Een ander verhaal dat de ronde deed is dat men de soldaten dronken wilde maken om de angst te overwinnen en om gewillige doders van de soldaten te maken. Ook dit is slechts een verhaaltje, immers dronkenschap werd door de Engelse legerleiders streng bestraft, zelfs achter het front!
Het supply reserve depot in Deptford, Londen, tijdens W.O. I
Soldaten in de loopgraven met een SRD Fles
De inhoud van een S.R.D.-kruik is in de meeste gevallen 1 Engelse Gallon. (4,546 liter) De inhoud van deze kruiken moest in 1914 verdeeld worden onder 64 personen en dit één keer per week. Iedere soldaat had dus recht op 7 centiliter rum per week en daar kon men zich zeker niet mee verwarmen! In 1918 werd het rantsoen van rum wat verhoogd; ondertussen kregen de soldaten aan het front 16 centiliter rum per week. Deze rum werd bijna nooit puur gedronken; eigenlijk diende deze drank om toe te voegen aan thee, die door de Engelsen in grote mate geconsumeerd werd. Sommige bronnen vermelden dat de soldaten recht hadden op één eetlepel rum per dag, en dan lijkt mij dat de vorige bewering, het mengen met thee, correct is.
Deze kruiken zijn echter geen zeldzaamheid, ze werden met tienduizenden geproduceerd en dikwijls duiken ze zelfs nog op bij antiekhandelaars en op vlooienmarkten. Over de betekenis van de afkorting S.R.D. bestaan er verschillende meningen. De meest plausibele betekenis is : SUPPLY RESERVE DEPOT, maar toch twijfelt men nog of het toch niet SERVICE RATION DEPOT zou kunnen betekenen… Echter de meest plausibele uitleg is volgens mij “Supply Reserve Depot” aangezien er in Deptford in Engeland een groot legerdepot was tijdens de eerste wereldoorlog dat Supply Reserve Depot genoemd werd. Alleszins hadden de soldaten een andere uitleg over de afkorting op deze rumkruiken. Spottend gaven zij de volgende betekenissen aan de letters SRD :
Enkele S.R.D.- kruiken uit de eerste wereldoorlog.
Seldom or Rarely Delivered : zelden of zeldzaam geleverd
Soldiers Run Dry : soldaten drogen uit
Soon Runs Dry : droogt snel uit, is snel leeg
Seldom Reaches Destination : bereikt zelden de bestemming
Omdat er tijdens de eerste wereldoorlog tienduizenden S.R.D.-kruiken nodig waren is het normaal dat één enkele aardewerkfabriek deze niet kon afleveren. Men weet niet exact hoeveel verschillende producenten er waren; vermoedelijk toch enkele honderdtallen aangezien een Franse verzamelaar in het bezit is van 300 verschillende rumkruiken!
Toen op 11 november 1918 een einde kwam aan de eerste wereldoorlog konden de soldaten eindelijk terug huiswaarts keren. De Engelse S.R.D.-kruiken die her en der in grote aantallen verspreid lagen en die voor de Engelsen waardeloos waren werden schijnbaar massaal door Belgische soldaten meegenomen naar huis. Misschien als aandenken of misschien om te hergebruiken want stenen kruiken en kroegen waren in die tijd het standaardmateriaal om allerhande voedingswaren in op te slaan. Met de viering van “100 jaar eerste wereldoorlog” in het achterhoofd hoop ik een tipje van de sluier die over de S.R.D.- kruik ligt opgelicht te hebben.
Jo Billen augustus 2013