De wijze vrouw zoals de vroedvrouw genoemd werd begin vorige eeuw, was een beroep dat overging van moeder op (klein)dochter of de dochter van de zus. Zij werd aangesteld door het gemeente bestuur, en een geneesheer moest over haar vakbekwaamheid oordelen. Ook bij de pastoor moest zij een eed afleggen om te tonen dat zij waardig was dit beroep uit te oefenen. Zij stond in hoog aanzien bij de bevolking.
Haar kunde, zoals hoe te handelen en wat te doen en welke verzorging nodig was, ontving ze van haar moeder (of een tante). Het geloof speelde een belangrijke rol. Bij moeilijke bevallingen werd er ook een schietgebed uitgesproken; in de kerk werd geregeld een kaars gebrand voor Onze Lieve Vrouw of de Heilige Rita.
Doop
Weer of geen weer, dag of nacht, zij begeleidde iedere zwangere vrouw in het dorp. zij ging te voet haar werk doen. Later kwam pas een fiets. De wegen waren vaak slecht en ‘s nachts was het geheel donker. In de winter werd zij daarom vaak vergezeld door haar echtgenoot, zoon of haar broer. Deze droegen een carbuur- of een olielamp om de weg te verlichten. In het donker waren de vaak modderige wegen gevaarlijk, je kon zo uitglijden.
Enkele dagen na de geboorte – gewoonlijk op zondag – droeg de vroedvrouw vergezeld van de peter en de meter, het kindje naar de kerk om gedoopt te worden. Was het een jongetje dan werd het hoofdje richting peter gehouden, bij een meisje richting meter.
Als zij de gemeente wilde verlaten bijvoorbeeld om op familiebezoek te gaan, moest zij doorgeven aan zwangere vrouwen waar zij verbleef. Dan kon ze snel gewaarschuwd worden als het zover was.
Kosten
De kostprijs voor een bevalling kostte rond de jaren ’30 – ’40 ongeveer 75 Belgische franken (€ 2) dat was inclusief de nazorg die ook bij haar werk hoorde. In de jaren ’50 was dat bedrag opgelopen tot 1000 Belgische franken (€ 25) per bevalling.
Halverwege de jaren ’60 werd de vroedvrouw steeds minder gevraagd. Het vervoer was verbeterd en de bevallingen werden steeds vaker in de kliniek gedaan. Sindsdien zijn de thuisbevallingen sterk verminderd.
Jos Valley (auteur) Don Binnendijk (redactie) oktober 2024