De gekende pastoors van Veulen

Van oudsher maakte Veulen, en in principe ook Opheers, Batsheers en Klein-Gelmen deel uit van de parochie Heers. De bestendige rivaliteit tussen de Brabantse heren van Veulen en de Luikse heren van Heers zou dan ook zeer vroeg aan de basis liggen van de oprichting van een kapel, waar een priester op zon- en feestdagen de mis kwam lezen voor de inwoners.

In het jaar 1450 vroegen Jan van Gutschoven, heer van Veulen, en de inwoners aan de bisschop hun kapel te verheffen tot parochiekerk. Op 13 November 1450 werd de vraag ingewilligd en verhief de bisschop van Luik, Johannes van Heinsbergh, de kapel van Veulen tot parochiekerk met doopvont en scheidde aldus de kerk van Veulen van de kasteelkerk van Heers. De kerk van Veulen werd toegewijd aan O.L.Vrouw Tenhemelopneming. In September 1700 waren er 150 communiegangers en ongeveer 17 gezinnen.

Gekende rectoren en pastoors :

• Jean Quits, de oudst gekende pastoor van Veulen, wordt vermeld in 1477. Stierf op 12 oktober 1514. De dienst werd echter gedaan door Guillaume Dreyers (?).

• Chrétien Voets wordt vermeld in 1526 en 1527. Gedurende deze jaren liet hij zijn herderlijke plichten vervullen door kapelaan Jaak Oesterwijck.

• Gilbert Cruyts komt voor als rector in 1530. Hij stierf in 1545.

• Jean van Rijckel, zijn opvolger, werd met instemming van Henri de Mérode, heer van Veulen, in 1545 benoemd door Jean de Fois, pastoor van Heers.

• Arnold Gysbrechts, rector in 1590, legde zijn ambt neer in 1598.

• Pierre Montanus, afkomstig van Jeneffe, werd in 1598 benoemd door Arnold de Vivario, pastoor van Heers.

• Henri Delaet, van Veulen, werd in 1624 benoemd door de dame van Veulen. Wordt vermeld als rector.

• Renier Jacobi, opvolgend rector in 1660, stierf op 18 juli 1662.

• Lambert Robyns, vermoedelijk afkomstig van Muyzen bij Sint-Truyden, bekwam de parochie Veulen in 1665. Op hem werd een moordaanslag gepleegd door Frans Malaise. Op 14 augustus 1679 werd de schuldige in hechtenis genomen. De pastoor stierf op 27 April 1691. Opschrift op zijn graf in de kerk : “Venerabilis dominus Lambertus Robyns, pastor Folloniensis ab anno 1665 ad annum 1691. Obiit die 27 aprilis 1691 “.

• Georges Bartholeyns uit Groot-Gelmen, bekwam in 1691 de parochie op voorstel van de pastoor van Heers. Kreeg in 1694 de parochie Groot-Gelmen in ruil voor Veulen.

• Mathias Vanderhoven uit Veulen, die pastoor was in Sint-Huibrechts-Hern, werd op voorstel van de heer van Veulen in 1694 pastoor tot aan zijn dood in 1723.

• Jean Knapen uit Gutschoven werd opvolger in 1723 tot in 1758.

• Richard Knapen, eveneens uit Gutschoven en neef van voorgaande kende een lang pastoraat, van 1758 tot 1801. Onder dit pastoraat verwierf de kerk een nieuwe klok, ingezegend op 27 September 1962

Na het concordaat van 1801, werd het pastoraat rechtstreeks toegewezen door de bisschop van het diocees. Er waren volgende vijf lectoren.

• Ferdinand Claes uit Engelmanshoven, van 1801 tot 1818. Om haar pastoor te kunnen behouden, moest de bevolking, burgemeester op kop, een petitie indienen bij de bisschop van Luik.

• Pierre Clerinx uit Kerkom werd benoemd in 1818. In dat jaar werden de twee klokken geplaatst. Bleef in Veulen tot 1825. Wellicht te roekeloos in zijn preken tegen het Hollands bewind, werd hij aangeklaagd door een student in de hogeschool van Luik. Een vrouw uit Veulen zou zijn omgekocht om tegen hem te getuigen en, volgens de overlevering, zou pastoor Clerinx tot twee jaar hechtenis zijn veroordeeld.

• Coune uit Heers is rector van 1825 tot 1827.

• M. Geurts bekleedt het ambt van 1827 tot 1828.

• Jan Smets uit Riksingen werd benoemd in 1828. Hij was struis en verstandig, hij had een rijpaard, stalling en krib getuigden daar later nog van. Hij scheen graag een borrel te lusten. Onder zijn pastoraat werd in 1833 de dikke klok geplaatst, de tweede zijbeuk naar het oosten gebouwd, de oude gotische vensters werden dichtgemetseld en het dak afgetrokken tot op de zijmuur. Men zei en schreef : “Uitwendig is ons gotisch kerkje veranderd in een schuur zonder stijl “. Pastoor Smets deed afstand van de pastorij in 1841 en overleed in Sint-Truiden.

• Godefridus Plevoets,  geboren te Schelfheide-Gorssum  op 13 jan 1807 en overleden te Veulen 16 jan 1901, werd in 1842 zijn opvolger. Priester gewijd in Luik in 1833. Was voorheen kapelaan in Batsheers, 1833-1841.
  Tijdens zijn pastoraat in Veulen, liet hij een nieuwe pastorij bouwen. Zijn “lusthof” werd aangelegd volgens plan. Reeds vóór 1860 deed hij de kroonlijsten van de toren vernieuwen en het voetstuk met arduin bekleden. Zij zorgde voor de ommuring van het kerkhof en de herstelling van het oude koor. Dit laatste werd een twistappel tussen hem en de bouwmeester uit Oreye. De rechtbank deed uitspraak ten gunste van de oude pastoor, maar deze liet toch het koor in de steek. Hij plaatste ook de kruisweg, geschilderd door Wouters zoon, waarvoor hij in 1869 de officiële goedkeuring kreeg. Andere verwezenlijkingen : het kerkorgel, nieuwe preek- en biechtstoelen, een eiken sacristiekast, bidbanken en een eiken portaal, dat zich nu in de sacristie bevindt.
  Veulen vierde zijn gouden priesterjubileum, ook zijn gouden jubileum als herder te Veulen. Het diamanten priesterjubileum in 1893 werd niet gevierd omwille van de hoge kosten voordien bij het onthaal van de bisschop, “de verdeeldheid tussen de bevolking, de gelddorst en de heerszuchtigheid” – werd er gezegd. Pastoor Plevoets is te Veulen aan een longontsteking, in de ouderdom van 94 jaar en na een verblijf van ruim zestig jaar.(1)

• Franz Jozef Cornelius Porta, geboren te Heers 24 April 1863, priester gewijd in Luik op 2 April 1886 en overleden te Veulen 23 Oktober 1940. Vooraleer hij pastoor van Veulen benoemd werd op 29 januari 1901, was hij leraar aan het Seminarie van Sint-Truiden vanaf 1886. De nieuwe herder was een verstandig, wijs en invloedrijk man, die zeer welkom was in de parochie. Het bisdom echter had enig voorbehoud gemaakt bij zijn benoeming, uit vrees voor moeilijkheden door politieke inmenging. Toen het bisdom, reeds het jaar na de benoeming, een nieuwe bestemming aankondigde, waar zijn werkzaamheden zich konden uitstrekken over een ruimer veld, antwoordde de pastoor gevat : “De rijke oogst is méér te danken aan de vruchtbaarheid van de grond”.
  Zo hoorde ik van pastoor Porta : “men gaat naar Lourdes op bedevaart en meestal wordt er daar geofferd om allerlei gunsten af te smeken van Onze Lieve Vrouw. Pastoor Porta had echter zoveel succes met zijn preken in dat bedevaartsoord dat de offergang tijdens die diensten zoveel geld opbracht, dat hij thuiskwam met een goedgevulde portemonee”.
  Ook bestelde hij de bouwmaterialen voor de bouw van zijn villa tijdens zijn preken in de kerk. Als bv. zijn metszand opgebruikt was zei hij dat op de preekstoel en vroeg hij de leverancier hem een nieuwe vracht te brengen
  Pastoor Porta zette het werk de Broederschap van het H. Hart van zijn voorganger voort. In 1901 richtte hij de Derde Orde op, met lange ledenlijsten. Ook dat jaar stichtte hij de Congregatie van O.L.Vrouw Onbevlekt Ontvangen en in 1902 de Sint-Antoniusvereniging.
  Hij sloot in 1920 met het toenmalig gemeentebestuur de overeenkomst van de aanneming der bijzondere school voor meisjes.

• Frans H. Darcis, geboren te Vroenhoven 07 oktober 1892, priester gewijd te Luik op 01 april 1918 en overleden op 10 april 1969. Was priester van de Franciscaner Provinciale Orde van Keulen, van de Paters van Moresnet en van de Congregatie der Paters Assumptionisten van Zepperen.  Hij was pastoor van 1940 tot 1955.
  Was pastoor te Schönberg bij Sankt-Vith. Omwille van de oorlogsjaren moest hij deze parochie verlaten. Werd de opvolger van pastoor Porta, die een vrome en brave priester was, zo zegt het bisdom, maar niet in alles “imitandus” (luister naar mijn woorden, doch zie niet altijd naar mijn daden), zoals voor de meeste heiligen. Dat vernam hij ook van wijze raadgevers ter plaatse. Hij besloot te doen zoals in zijn vorige parochie Schönberg en zijn methode genoot bijval. Wij noteerden dat onder zijn pastoraat verschillende kunstschatten van de kerk verkocht werden. Maria Dunkel was gedurende 48 jaar zijn huishoudster. Dit pastoraat eindigde in januari 1955.

• Leonard Schoenaers geboren te Attenhoven 25 April 1912, priester gewijd te Luik 3 juli 1934, en overleden te Velm  op 24 juli 1980, die pastoor was vanaf januari 1955 tot November 1961, had moeilijkheden met gemeentebestuur over het bouwen van nieuwe scholen. Hij stond voor een moeilijke keuze : de zusters weg of er komt een nieuwe gemeenteschool. Doch einde goed, alles goed : Mgr. Kesters kwam de nieuwe lokalen inwijden. Pastoor Schoenaers werd ook nog pastoor te Velm, na zijn pastoraat in Veulen.

• Albert Smeers geboren te Borgloon op 8 April 1916, overleden te Tongeren in Jacobushospitaal op 13 mei 1998 en begraven te Borgloon. Priester gewijd in Luik op 4 juli 1943 – rector te Wellen tot 1946 – kapelaan Montenaken tot 1950 – administrator te Batsheers tot 1951 – pastoor Batsheers tot 1961. Was pastoor in Veulen van November 1961 tot augustus 1963. Pastoor te Opheers tot 1969 en in Rutten tot in 1986.

• Nicolas Nelissen was pastoor van September 1963 tot jan 1972. Opmerkelijk in zijn preken, was zijn verzet tegen het invoeren van de gemeenschapsbiecht. “Komt het zover”, zo dreigde hij, “dan trek ik eruit”. Ook had hij de gewoonte dikwijls te laat te komen, hij moest steeds “wachten aan een gesloten overweg”. Hij overleed op 8 februari 1973.

• Pater Jan Salvinus Borghoms geboren te Limbricht (Nl.) 26 juni 1913, trad in het klooster van de Paters Assumptionisten te Taintignies op 03.10.1933, priester gewijd te Leuven op 11 februari 1940 en overleden te Borsbeek 31 augustus 1973. Was missionaris in Butembo-Beni (Zaïre). Was pastoor van Veulen tot kort vóór zijn dood.

• Antoon Cosemans geboren te  Wellen 25 mei 1917 en overleden te Hasselt Salvatorkliniek op 20 juli 1979. Oud-leraar aan de Colleges van Genk en Hasselt. Oud-aalmoezenier van de scouts en van de Lod. Lavki-groep Hasselt. Was pastoor van Veulen van 1974 tot 1978.

• Emmanuel Hendrikx, Assumptionist Zepperen, werd geboren te Ittervoort (Nl.) op 25 December 1923 en priester gewijd te Halle op 27 December 1950. Hij was pastoor van Mettekoven en administrator te Veulen van 1978 tot oktober 1986. Hij was een goed muzikant, een streng liturgist, een open persoonlijkheid en een sociaalvoelend priester.

• Francis Thonon werd geboren te Diets-Heur op 18 April 1945, priester gewijd op 27 juni 1970. Na Lanaken werd hij pastoor benoemd te Veulen in oktober 1986. In juni 1991 bracht het nieuws van een eventuele overplaatsing, grote verslagenheid. Hij mocht blijven, mits ook als administrator te fungeren voor Gutschoven en Mettekoven. In 1999 verliet hij dan toch onze parochie voor Kuringen.

  Nu is er de parochiefederatie Heers onder leiding van Tuur Smets. De diensten worden nu verzekerd door verschillende priesters van federatie, echter zonder een vast stramien.

(1) Tot hier werden de meeste gegevens overgenomen uit het boek “Veulen, haspengouws kasteeldorp”, een uitgave van de KVLV Veulen
van 15 sep 1991, van de auteurs Arnold Dewelf, Jean Nossin, K. Anciaux en C. Vanthillo.