Iedere lezer zal wel op de hoogte zijn van het bestaan van studiebeurzen die door de gewesten worden uitbetaald mits de aanvrager beantwoordt aan een aantal voorwaarden o.a. het inkomen. Familiebeurzenstichtingen/studiebeurzenstichtingen daarentegen zijn weinig of niet gekend niettegenstaande zij in veel gevallen honderden jaren oud zijn. In Limburg zijn er zo’n 30-tal stichters. De oudste akte dateert van 01/04/1490.
Zelf heb ik al decennia belangstelling voor dit soort stichtingen omdat Arnoldus/Ardt Vrijdaghs, zoon van mijn verre voorvader Jan Vrijdaghs, op 11/09/1668 studiebeurzen stichtte en ik daarvan in 1955-1957 kon genieten. De stichtingsakte + bijlagen vindt u hieronder.
Een familie-/studiebeurzenstichting is een schenking via notariële akte van geld en/of goed waarvan de opbrengst moet dienen om de studies van bepaalde jongeren te helpen bekostigen. Die jongeren waren en zijn vooral afstammelingen van de stichter of zijn familiale omgeving. Er kunnen ook stichtingen zijn waarbij er een beurs toegekend wordt aan de inwoners van een bepaalde gemeente. De voorwaarden om recht te hebben op een beurs worden in de oprichtingsakte in detail beschreven. Ook de redenen die de stichter bezielen om tot zulke daad te stellen zijn meestal vermeld. Bij oude stichtingen kan er, op advies van de Provinciale Commissie, afgeweken worden van de originele bepalingen van de stichter. De stichters waren uiteraard geen armoezaaiers maar in veel gevallen mensen zonder nakomelingen die via de installatie de naam en faam van hun familie ook in de toekomst veilig wilden stellen. Er is momenteel weinig belangstelling om nieuwe beurzen te stichten. Zoals wettelijk bepaald bij KB 19/12/1864 gebeurt het beheer en het toekennen van de beurzen door de Provinciale Commissies voor Studiebeurzenstichtingen.
Een overzicht van de Limburgse stichtingen vindt u via onderstaande links. Ten einde een inzicht te tonen van de evolutie der beursbedragen heb ik de kennisgevingen van verschillende jaren toegevoegd.
In 1622 kocht Jan Vrijdaghs, de vader van de stichter, een stuk land van baron Henri de Rivière d’Aerschot, heer van Heers en omstreken. De baron, die bekend stond om zijn vele kinderen, had met trots verkondigd dat zijn “rivier” – een verwijzing naar zijn nageslacht – nooit zou opdrogen. Maar ironisch genoeg bleek dat zijn zonen geen erfgenamen nalieten, en zo droogde de familielijn alsnog op.
De verkoopakte
https://www.limburg.be/webfiles/limburg/loketdienst/studiebeurzenstichting_affiche_nl.pdf
https://www.ejustice.just.fgov.be/mopdf/2006/05/16_2.pdf#page=106
https://www.ejustice.just.fgov.be/mopdf/2005/05/23_1.pdf#page=137
Stichting Arnold Vrydaghs
Stichtingsakte Staatsblad van 9/11/1945
Noot:
Om recht te hebben op de studiebeurs Vrijdaghs moest in 1955 bij de aanvraag een stamboom worden gevoegd, gestaafd met allerlei documenten zoals doop- en huwelijksakten. In een tijd zonder internet was dit een haast onmogelijke opgave. Waarschijnlijk zorgden die complexe vereisten en de beperkingen wat betreft scholen en studierichtingen ervoor dat er maar weinig aanvragen werden ingediend. Tijdens mijn lagere middelbaar in het Klein-Seminarie in St.-Truiden (6de, 5de en 4de Gr.-Lat) werd het beursbedrag aan mijn ouders uitbetaald. In het hogere middelbaar, op het Aangenomen College in St.-Truiden (3de, poësis en rethorica), gebeurde dit niet meer omdat die school niet in de originele stichtingsakte stond vermeld. Later versoepelde de Provinciale Commissie de regels.
Stamboom Vrijdaghs
Urbain Vrijdaghs september 2024