Manshovenboerderij
Het manshovenhof behoort feitelijk tot het grondgebied van Borgloon, maar de bewoners van deze boerderij hebben zich altijd op de kerk en het dorp van Heks georiënteerd. Zij worden in de kerk van Heks gedoopt, treden kerkelijk in het huwelijk voor het altaar in de kerk van Heks en worden begraven te Heks. Zij beschouwen de kerk van Heks als hun parochiekerk. Zij werken ook mee in het verenigingsleven van de parochie Heks.
De heerlijkheid Sassenbroek
Een terugblik in de geschiedenis leert ons dat Manshoven een voormalig leen was van de graven van Loon, voor het eerst vermeld in 1365 als gereleveerd door Jan van Manshoven voor de leenzaal van Kuringen op 15 januari 1365. De oudst bekende “van Manshoven” zijn Jan en Willem (1428).
Manshoven maakte deel uit van de heerlijkheid Sassenbroek onder Broekom. Waren heren van Sassenbroek van de 14e tot de 16e eeuw, de familie van Sprolant, en nadien door huwelijk de familie Velroux. De jonkerfamilie van Velroux-van Sprolant, in de kerk van Heks begraven (†1532 en 1544), releveerde het goed van Sassenbroek op 7 juli 1506. De laatste heren van de heerlijkheid Sassenbroek was de familie “van der Meer“, van 1736 tot in 1793.
Volgens J. Daris is Willem van Manshoven (†1626), doctor in de theologie en kanunnik aan de Dom van Keulen, van deze hoeve afkomstig. In de stamboom van Ida van Manshoven (†1713 Hasselt) lezen we dat één der oudst gekende stamvaders van de Hasseltse tak een zekere Hubert van Manshoven is, man van Isabella Motmans. Uit dit huwelijk stamt Jan, gehuwd met Marie Vrerix. Hun zoon Hubert, gehuwd met Ida Kips, had ook een zoon Jan (°1643) echtgenoot van Agnes Liefsoons.
De naam van de hoeve
De naam van de hoeve zou afgeleid zijn van “mansus”, hetgeen in ’t Latijn verblijfplaats betekent. Aldus werd in de Middeleeuwen (van 7e tot 11 e eeuw) de landbouwentiteit, bestaande uit een woning, een tuin en velden, binnen het domein aangegeven. Een andere verklaring geeft aan dat deze naam erop zou geduid hebben dat de hoeve in oorlogstijd een man als soldaat moest leveren.
Het familiewapen toont “in zilver een verhoogde rode dwarsbalk, vergezeld boven van vier en onder van vijf klokjes van vair, met in rood vrijkwartier een gouden, breedarmig kruis”.
Het gebouw
Gesloten hoeve, met woonhuis en poortgebouw uit tweede helft van de17de eeuw en dienstgebouwen uit de 19de en 20ste eeuw. Bakstenen gebouwen onder zadeldaken, gegroepeerd rondom een rechthoekig erf, bereikbaar via een inrijpoort in de noordgevel. Zowel op de Ferrariskaart (1771-77), waar opgetekend als Cense Manshof, als in de Atlas van de Buurtwegen (1844) bestaat de hoeve uit losse bestanddelen.
Woonhuis en poortgebouw in de L-vormige noordoostelijke vleugel. Gepikte bakstenen plint; deels vervangen hoekbanden van mergelsteen. Zijpuntgevels met verlaagde aandaken en sporen van vlechtingen. Getraliede vensters in kalkstenen omlijsting met negblokken onder ontlastingsbogen van een rollaag en platte laag; merkwaardige drieledige kruisvensters in de zijgevel en aan de binnenkant; twee kleine vensters met mergelstenen posten en kalkstenen sluitsteen. Aan het onderste deel van de vensters sponningsbeloop met sporen van luiken. Schuin boven de poort een blinde ovalen vensternis in bakstenen omlijsting. Rondboogpoort in kalkstenen omlijsting met negblokken aan de posten en sluitsteen; aflijning door middel van een verankerde koppen- en rollaag. Aan de erfzijde rechthoekige poort onder houten latei; kalkstenen posten met negblokken; korfboogvormige ontlastingsboog. In de doorrit, deur met origineel hang- en sluitwerk, in kalkstenen omlijsting met negblokken; ovalen oculus als bovenlicht. Dubbele dwarsschuur in westelijke vleugel met bakstenen korfboogpoorten en aangebouwde varkenshokken. Stallingen in noordelijke en zuidelijke vleugels; twee hergebruikte sluitstenen met schelpmotief (derde kwart 18de eeuw) boven de staldeuren in de zuidelijke gevel.
Bron: Dorpskalender gezinsbond 2009- Jos Valley
Klik hier voor meer info over de familie van de Meer.
Bron: Pauwels D., Schlusmans F. met medewerking van Muyldermans E. & Rombouts J. 1999: Inventaris van het cultuurbezit in
België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kanton Borgloon, Bouwen door de eeuwen heen in
Vlaanderen 14N4, Brussel – Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Vanschoonwinkel Georges november 2012