Redemptiedorp Veulen
Veulen, oorspronkelijk in Loons bezit werd in 1219 in leen gegeven aan de hertog van Brabant, Hendrik I. Aangezien dit leen in Droog Haspengouw ligt had het een behoorlijk grote waarde; Veulen bezat zeer
Hendrik I, Hertog van Brabant
vruchtbare gronden die qua opbrengst hun gelijke niet kenden. Om bepaalde politieke conflicten uit de weg te ruimen werden in de middeleeuwen regelmatig ganse dorpen “uitgeleend”. Dus Veulen bevond zich ook in zo een situatie en werd daardoor misschien ongewild Brabants. De rijkdom van Veulen kunnen we duidelijk afleiden uit de gegevens van oude kaarten. In de 18de eeuw waren er te Veulen Veulen één kasteel met bijbehorende hoeve en niet minder dan 17 gesloten of semi-gesloten hoeves en dit op een oppervlakte van nauwelijks 380 hectare doorsneden door enkele straten en tientallen voetpaden en steegjes.
We kennen uiteraard allemaal de Diepstraat, de Kerkstraat, de Nieuwe Steenweg, … Misschien niet zo bekend is het Lovendal dat vanuit Veulen richting Horpmaal loopt en vervolgens afbuigt naar Oreye en zodoende een verbinding naar Luik maakt.
Hoe deze straat aan haar naam gekomen is, dat is geen eenvoudig verhaal. Mijns inziens was dit een weg die leidde naar bezittingen van Hendrik I van Brabant, de zoon van Godfried III van Leuven. Het kasteel van Veulen met zijn kasteelhoeve dateert uit de 13e eeuw was de zetel van de heerlijkheid van deze Hendrik I, hertog van Brabant. Hendrik I (°ca. 1160 -+ Keulen, 
5 september 1235) was hertog van Brabant vanaf 1183 en hertog van Neder-Lotharingen vanaf 1190.
Het is zeer onwaarschijnlijk dat er vroeger vanuit Veulen een rechtstreekse verbinding bestond naar Leuven (Loven); een afstand van circa 50 kilometer in vogelvlucht! Als we één van de oudste kaarten van onze streken (de Ferrariskaart van 1777) eens even van nabij gaan bekijken bemerken we tussen Horpmaal, Heers en Gutschoven een duidelijke staatsgrens. Zou dit dan een grens tussen en Holland en Veulen zijn?
Inderdaad, deze grens was tijdens het Ancien Régime de grens tussen het Prinsbisdom Luik, waartoe de omliggende dorpen behoorden en het redemptiedorp Veulen dat toebehoorde aan Staats Brabant en dus “Hollands” bezit was.
Hoe is dit nu eigenlijk tot stand gekomen vraagt u zich wellicht af. Vooreerst even wat uitleg over het woord redemptiedorp. Redemptie komt van het Latijnse woord “redemptor” wat bevrijder betekent. We kunnen dus stellen dat een redemptiedorp een “vrij” dorp is. De redemptiedorpen waren in de 18de eeuw : Zepperen, Hoepertingen, Veulen, Grootloon, Rutten, Koninksem, Rotem, Mopertingen, Nerem, Hees, Vlijtingen, Vroenhoven, Maasmechelen, Paifve, Hermalle en Falais. Sedert de 17de eeuw waren deze dorpen betwist gebied tussen de Verenigde Provinciën (het huidige Nederland) en het Hertogdom Brabant, eigendom van de Habsburgse keizer. Omdat beide landen aanspraak maakten op deze dorpen was dit een groot probleem voor de inwoners. Als er een gewapend conflict ontstond konden zij ingelijfd worden in twee legers en daarbij waren zij verplicht aan twee landen belastingen te betalen. Deze situatie was dus onhoudbaar. Hierdoor ontstond de idee om zich vrij te kopen zodat men van niemand meer afhankelijk was en vrijgesteld van legerdienst. Uiteraard moesten de gemeenten aan de twee landen een jaarlijkse afkoopsom betalen die deze dorpen regelmatig op de rand van het failliet bracht.
In 1784 ontstond er een conflict tussen de Verenigde Provinciën en de Habsburgse keizer Jozef II over de blokkade van de Schelde. Het Verdrag van Fontainebleau van 1785 maakte hieraan een einde en de redemptiedorpen werden als een soort schadevergoeding definitief toegewezen aan de Verenigde Provinciën; ze werden dus volledig Hollands bezit.
Jo Billen 12 december 2013