Het gehucht Sint Pieters Heurne
Oudste vermelding als Horne (1175); vanaf 1657 komt de benaming Horn St.-Peter voor.
Het gehucht was een heerlijkheid, leen van de graven van Loon.
In 1321 wordt een Herman Vandenborch, heer tot Horne vermeld.
In 1364 worden de goederen van de heerlijkheid verdeeld tussen Jan de Horne en Walter d’Oley (van Holei). Het gedeelte van de familie de Horne wordt in 1513 verkocht aan de familie Hamal en Vanderhulst (1530); het andere deel komt in het bezit van de familie de Kertsbeeck (begin 15e eeuw) en de Hinnisdael (1516).
In 1616 komt heel de heerlijkheid het bezit van Denis van Hinnisdael (cf. Henisdael). Jean Arnold Edmond de Leerode (+ 1717), eigenaar van Hinnisdael en Horne, verkoopt de heerlijkheid eind 17e eeuw aan Jean Bosch.
In Heurne fungeerden drie laathoven: van Hinnisdael (1495), van Holi, Holei of Horne (1364-1469) en Schervensteenpoort; ook het kapittel van St-Martin had er een laathof: St.-Martinus of St.-Lambrechtshof.
Er was een schepenbank, die in beroep ging bij het hof van Vliermaal; de meier en de schepenen werden door de heer benoemd. De schepenbank vergaderde onder de linde, die eertijds vóór de kapel stond. In de 18e eeuw nam de schepenbank van Vechmaal de bevoegdheid over Heurne over. Op bestuurlijke gebied was Heurne tijdens het ancien régime een afzonderlijke gemeente met een jaarlijks verkozen burgemeester.
Vóór eind 13e eeuw wordt in Heurne een quarta-capella gesticht, afhankelijk van de kerk van Vechmaal, met St.-Pieter als patroonheilige. Het patronaatsrecht, oorspronkelijk in handen van het kapittel van St-Martin, komt in de 15e eeuw in bezit van de door het kapittel aangestelde vicaris van Vechmaal. Aanvankelijk werd de kapel bediend door een residerende rector, maar sinds 16e eeuw nam de pastoor van Vechmaal de meeste diensten waar.
St.-Pieters-Heurne was tot einde 1700 een belangrijke gemeenschap, waarvan het bevolkingscijfer in de loop der tijden steeds afnam .
- DARIS J., Notices historiques sur les églises du diocèse de Liège, Vol. VI, Liège, 1875, p. 107-114.
- DEWELF A. e.a., Het dorpsverleden van Vechmaal, Vechmaal, 1978.
- DEWELF A.-ANCIAUX K., De St.-Pieterskapel van Horne en haar landelijke omgeving. Vechmaal, 1990.
Bron: Pauwels D., Schlusmans F. met medewerking van Muyldermans E. & Rombouts J. 1999: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kanton Borgloon, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14N4, Brussel – Turnhout.
Vanschoonwinkel Georges Februari 2014