Velen zullen zich afvragen “wie of wat is mij dat?”. Wel, aan de kleine boerderijtoren hangt een zeer gehandicapt heiligenbeeld dat uitkijkt over woonhuis, stallingen en tiendenschuur. Sommigen beweren dat dit een beeld van Sint Hubertus bisschop van Luik is, die hier zou afgebeeld zijn met bisschoppelijke mijter, een hert met gewei en een kruisbeeld op de kop. Anderen zijn van oordeel dat het om Sint Gillis gaat.
De aanhangers van Sint Hubertus beweren dat Sint Gillis uitgesloten is omdat hij geen bisschop was en dus ook geen mijter droeg. Niets is echter minder waar want Sint Gillis wordt ook als gemijterde abt voorgesteld. In de Sint-Martinuskerk van Heers is trouwens zo een 18de eeuws beeld te zien. Ook in de Sint-Gilliskapel in Mulken-Tongeren is de heilige gemijterd afgebeeld.
De hele discussie wordt van de baan geveegd na raadpleging van het Weekblad De Zondagsvriend van 03/06/1937. In het artikel over HET KASTEEL VAN HEERS wordt de kasteelhoeve tweemaal vermeld als de
St. Gillishoeve. De schrijver en de fotograaf hebben het beeld in ongeschonden toestand gezien en waren dus goed geplaatst om de juiste naam te vermelden.
Urbain Vrijdaghs mei 2024
Sint-Gilles
Zo te zien is er rechts van de heilige (links op de foto) nog een stuk poot van een hinde te zien. Dit wijst erop dat het volgens de iconografie Sint-Gillis (Sint-Egidius in’t Nederlands) is.
De iconografie van St.-Egidius is niet altijd even duidelijk. Oorspronkelijk werd hij afgebeeld met een hinde aan zijn rechterzijde en met een (pelgrim) staf in de linkerhand. De hinde verwijst naar de legende van Sint-Gilles. De staf verwijst naar zijn abt-aanstelling of naar het pelgrim-eremijt gegeven.. Men stelt hem nadien voor als gemijterde abt al dan niet in het gezelschap van een hinde en staf. Voorstellingen met enkel boek en staf zijn mijns inziens niet correct. Misschien kende de leverancier de iconografie niet… Met een mijter staf en boek kon men niet snel iets mis doen. Deze attributen vinden we veelvuldig terug in de Katholieke iconografie.
Sint Egidius wordt onder andere aanroepen tegen misoogsten door droogte en tegen onvruchtbaarheid van vee. Deze heilige past dus perfect op het sokkeltje van de boerderij. Ik vermoed dat de schrijver van het artikel de naam “Sint-Gilles”-boerderij zelf gegeven heeft aangezien in geen enkele bron over deze naamgeving gewag gemaakt wordt. Ik heb de werken van Daris even nagekeken en hij spreekt ook nergens van een “ferme de Saint-Gilles” in Heers
Historicus Jo Billen mei 2024