Teruggevonden beeldjes
Ter gelegenheid van de bouw van de huidige kerk te Heks, naar een plan van architect Van Asselgem, werden door de parochiegemeenschap twee porseleinen beeldjes te koop aangeboden aan elk huisgezin. De opbrengst moest dienen om de bouw van de kerk te financieren. De beeldjes (zo een 20 cm hoog) stelden Onze-lieve-Vrouw en Sint-Jozef voor. Meer dan 150 jaar later weet niemand van de huidige inwoners van Heks nog van het bestaan van deze beeldjes. Tot een bejaarde inwoner van ons dorp met zijn beeldjes en zijn verhaal op de proppen kwam. Hij had ze geërfd van de grootouders van zijn overleden vrouw. Navraag leerde mij dat afstammelingen van uitgeweken Heksenaren in Wallonië nog zulke beeldjes bezitten.
De beeldjes zijn bijna zeker gefabriceerd in de porseleinfabriek van Andenne.
Mariabeeldje met kindje Jezus.
Vermoedelijk Andenne porselein circa 1880. Het is een type beeldje dat veel verspreid werd onder de naam “Maria ter bloemen” omdat ze een bloemenkrans draagt of “Maria van de boeren” Het stond een vele kapelletjes van het land, ook in boerderijen. Dit beeldje is in goede staat. De weinig paarse kleuren en het voetstuk verwijzen naar Andenne.
Antonius van Padua met kindje Jezus.
De kleur, oranje-rood wijst duidelijk naar Andenne. Het is het typisch beeldje van de heilige die in de huiskamer van de gewone burger stond. Hij is de patroon die aangeroepen werd als men iets verloren was. Indien die voorwerpen niet vlug gevonden werden, draaiden men gewoon de heilige met het gezicht naar de muur. (Alfons Claes)
Op 29 januari 1850 werden de plannen voor de bouw van de huidige kerk door de Bestendige Deputatie van Limburg goedgekeurd. Op 25 juni 1850 werd de eerste steen gelegd door de gravinnen Adelaïde en Françoise d’Ansembourg en gewijd door deken Reynartz van Tongeren.
Op 19 juli 1851 werd de kerk ingewijd door Mgr. Van Bommel. De kerk werd toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw Tenhemelopneming.
Dit alles gebeurde onder het herderschap van pastoor Cyprianus Dirix. De bouwkosten bedroegen 28.000 frank.
Na lange onderhandelingen met het stadsbestuur van Luik verkreeg in 1938 de graaf Alfred d’ Ansembourg de toelating om de overblijfsels van Prins-Bisschop Charles de Velbruck naar Heks over te brengen en te begraven in de familiekelder van het kasteel, onder de kapel van de kerk.
Over de bouw van de huidige kerk van Heks baseren wij ons op gegevens van E.H. Kanunnik Ludovic Pluymers.
De vorige kerk van Heks was voorzeker maar een eenvoudig landelijk kerkje en dateert waarschijnlijk uit de 16″ eeuw. In een pastoraal register, dat in 1641 hernieuwd werd door Petrus Roux, sprak deze pastoor over een van zijn voorgangers, nl. Arnold Exters, die te Heks pastoor was van 1512 tot 1548 en die begraven was voor het hoofdaltaar in laatstgenoemde kerk. Vandaar onze veronderstelling dat de kerk uit de 16″ eeuw dateert, en toegewijd was aan de Heilige Aldegondis.
Ze was gelegen ongeveer op dezelfde plaats als de huidige en de ingang bevond zich aan de kant van de Henestraat. Ze was vermoedelijk geplaveid met mozaïektegeltjes van 2 bij 2 cm en van 1 bij 1 cm. Enkele ervan zijn teruggevonden bij opgravingen rond de huidige kerk en pastorie. Vandaar mijn vermoeden.
Jos Valley januari 2022