De gemeenteschool van Opheers
Hieruit kunnen wij besluiten dat de gemeenteschool van Opheers langer bestond dan het begin van de vorige eeuw.
Op onze stamboomgegevens hebben wij mensen staan die te Opheers onderwijzer waren in de 19de eeuw.
Zo een zekere Willem Vanmunsteren
Geboren te Groot-Gelmen op 14 januari 1847 en overleden te Groot-Gelmen op 2 mei 1871.
Hij was gehuwd te Bas-Heers op 16 februari 1871 met
Marie-Joseph Vandecan
Geboren te Marlinne op 29 april 1838
Zij was de dochter van Charles Vandecan en Marie-Cathérine Tombal.
Bij Willem Vanmunsteren wordt in het archief van de gemeente als beroep vermeld: onderwijzer aan de gemeenteschool te Opheers in 1871.
In 1891 vond het huwelijk plaats van Strauven-Jehoul en daarbij trad een zekere Dubois op die onderwijzer was en gebuur van de bruid.
Nu vermoeden wij dat deze onderwijzer de oude meester Dubois was en de vader van de meester die samen met juffrouw Gaby werkte.
Dat kunnen wij ons ook in die richting herinneren van verhalen die Madeleine vertelde.
Dat er in die tijd kinderen van Bas-Heers in de klas te Opheers waren , is niet meer dan normaal.
Een gedeelte van de kinderen ging in Opheers naar school en een gedeelte zelfs te Heers, zoals Alfonsine Knapen, die in Heers naar school kwam, samen met haar zussen en broers. En zo waren er meerdere kinderen.
Het is pas in 1926 dat er te Bas-Heers een gemeenteschool wordt opgericht.
Wanneer de gemeenteschool van Opheers precies is opgericht weten wij niet, maar er bestond een wet vanaf 1842 dat iedere gemeente een school moest hebben of er zelf in voorzien.
Nu hebben we in het begin van de jaren 1800 in Opheers zeker een onderwijzer wonen maar waar die onderwijzer is, weten wij nog niet.
Het gaat om een zekere Jean Biets die getuige was van de aangifte van het overlijden van zijn broer Nicolas Biets, gehuwd met Jeanne Nijs.
Nicolas was de zoon van het gezin Biets-Bex uit Opheers.
Maar of hij onderwijzer was te Opheers of Heers of mogelijk nog ergens anders, kunnen wij nog niet zeggen.
Maar dat moet toch nog te achterhalen zijn wanneer die school is opgericht, het was per slot van rekening een gemeenteschool.
De oude meester Dubois, de vader van Dubois-Moiës, moet gearriveerd zijn in Opheers in de jaren 1880.
Bij nazicht van de koopakte van het huis van Madeleine zien wij staan dat er 2 broers en 2 zussen van de meester Dubois-Moiës eigenaar waren van het huis in de Kapelstraat. 2 waren nog geboren te Heks, in 1877 en 1878, evenals de meester zelf. De 2 anderen waren geboren in Opheers in de jaren 1889 en 1894.
Wat de meester Vanmechelen betreft kan dat kloppen, want hij begint op 1 oktober 1919 in Mechelen als onderwijzer en gezien zijn leeftijd zou hij afgestudeerd zijn 1915 of 1916.
Dus dat kan kloppen, qua data en ook de gelijkenis tussen de man op deze foto en de man in 1933 die als aanvoeder van de fanfare van Mechelen aanzien wordt, en die zeker de meester Vanmechelen is, is treffend.
Het oudste document en overgebleven bewijsstuk van de dorpsschool van Opheers dateert uit 1908. Het is een schrijfboek van August Follon – zie hierover een ander artikel op de website – waarvan wij vermoeden dat het zijn schoolschrift uit de school is. Hij schrijft bovenaan van iedere les – opgetekend in briefvorm – Opheers, op datum van . . . Maar dat is geen zekerheid. Hij liep misschien elders school en dat dit zijn huiswerk was. Alhoewel : August werd geboren in augustus 1896, zijn eerste les in dit schrijfboek dateert van oktober 1908 en eindigt in December 1909. Hij was dus in zijn dertiende en veertiende jaar. In die tijd werd er maar tot 14 jaar school gelopen in de lagere dorpsschool.
Een eerste foto, in ons bezit, van omstreeks 1917. Dit jaartal leiden wij af uit de leeftijd van bepaalde kinderen van toen als Constant Billen ° 1911 – Moiës Sylvain ° 1908 en Leon 1911 en anderen.
Meester Jean Vanmechelen.
Rijen van links naar rechts en namen per rij van voor naar achter :
1e rij : Laurent Matheï – Leopold Bellis – Georges Bricteux – Marcel Grutman – Victor Paque en Jozef Melon.
2e rij : Leon Moiës – Clement Scherpenberg – Sylvain Moiës – Louis (?) Vrancken – Jozef (?) Vrancken en Frans Demortier.
3e rij : Constant Billen – ? Lemmens – Raymond (?) Billen – Edgard Ghijsens – Alfons Lemmens en 2x ?.
4e rij : Louis Lemmens – Camille Dubois – René Grutman – Emile (?) Lemmens – Daniel Depae – Arnold Billen en Jozef Vandergeten.
5e rij : ? – Josephine Depae – ? – Maria Paque – Jeanne Knapen – Marie Melon – ? en Louise Vangaethoven.
6e rij : ? – ? Lemmens – 2 x ? – Marie (Matte) ? – Maria Brugmans – ? – Marie Weemans en 2 x ?
De foto is genomen aan de ingang van de speelplaats, vlak achter de barier en daarachter de straat. Op te merken valt dat de omgeving van deze plaats bijna niet veranderd is. De muurtjes zijn er nog wel, de mooie barier is er niet meer doch het is nu, bijna 100 jaar later nog de ingang van de technische dienst, die in de schoolgebouwen gevestigd is. Op te merken is ook dat er enkele jongens uit Batsheers er school liepen zoals Laurent Matheï, de Vrancken ‘s en Edgard Ghijsens.
Die mooie groep is opgesteld, precies of het turnles is, in de rij en de handen mooi op de schouders. Merk ook de klompen, hier en daar een schoen of een laars, lange kousen en ook merkwaardig jongens met een voorschoot en Clement Scherpenberg “van Graai” genoemd heeft ocharme ! zo ‘n tandpijn. Op de zesde rij 2 en 4, zijn de gezusjes Paque, in dezelfde kledij te zien.
Ik liet mij vertellen dat de “jonge” onderwijzer Jean Vanmechelen ° 1896 is, toen dus ongeveer 20 jaar en ik zelf meen hem ook te herkennen. Hoe hij in Opheers terecht kwam, weten wij niet en hij bleef er ook niet lang. Dat zien wij in het vervolg van ons verhaal. Of verving hij slechts meester Dubois, die in de oorlog was, want hierover hebben wij het bij onze volgende foto. Meester Jean was later onderwijzer en schoolhoofd in Mechelen-Bovelingen.
Was dat de voltallige schoolgaande jeugd van Opheers ? Ik vermoed van wel, want Jozef Vandergeten ° 1906, zijnde 11 jaar. Wij hebben de 6-jarigen reeds vernoemd.
Rechts op de foto zien wij nog de zijgevel van het “schoolhuis”, later alleszins de woning van de “meester”.
Markante figuren op deze foto, zonder de anderen te willen vergeten : de langst in leven gebleven zijnde is Polleke Bellis (1910-2001), “Polleke van Dries de Boy”, onlangs in Mechelen-Bovelingen overleden en meermaals in de krant met zijn “zanghaantjes”. Verder zijn er de mannen, die hun leven lang de boerenstiel beoefenden, zoals Grutman, Moiës, Bricteux (naar Liek of Oleye), Dubois, Depae en Paque. Er waren bakker Lemmens, drukker Billen, smid Melon, sigaren- en drankenhandelaar Scherpenberg en schrijnwerker Gijsens. En de anderen.
Het vervolg van de geschiedenis van de dorpsschool, krijgen jullie met een klasfoto van omstreeks 1918-1919, met de vervangleerkrachten (?) Victorine Milis en de “geleerde” van het dorp Henri Demortier.
van boven naar beneden en van links naar rechts :
Lis Dawans – Marie Vandecan – ? – Julia ? – ? – ? – Ernestine Paque – Marie Melon – Jacqueline ?.
Gusta Bex – Louise Vangaethoven – Maria Libioulle – Maria Brugmans – ? – Marie Paque – Lis Depae – ? – Maria Adam – Marie Weemans – Lis Lemmens – Lis Bex – Florence Brugmans.
Victorine Milis – Jozef Lemmens – Jozef Melon – Jozef Vandergeten – Paul Grutman – ? Leemans (Batsheers) – Frans Demortier – Jozef Boes – Jozef Moiës – Jozef Vangaethoven – Victor Paque – Henri Demortier.
? Daenen – ? – Daniel Depae – Maurits Cloosen – Sylvain Moiës – Marcel Grutman – Camille Boes – Georges Bricteux – ? – Marie Pipeleers – Maria Billen – Fin Paque – ? .
? – ? – Louis Lemmens – ? – Aimé Grutman – Leon Moiës – Edgard Gijsens – Leopold Bellis – Georges Weemans – Clement Scherpenberg – ?
Marie Melanie Milis, maar men noemde haar in de volksmond “Victorine”, was een bezige vrouw in het dorp, die naaister was en zowat voor iedereen kleren maakte of verstelde. Zij was bovendien nog caféhoudster en winkelierster. Café en winkel hebben nog vele jaren blijven bestaan, toch zeker tot aan of zelfs nog na de tweede oorlog. Het was het café waar later nog “Woas” of Françoise Dessart en Pros het duivenlokaal hadden en dit tot voor kort. Of Victorine vast aan de school verbonden was als leerkracht weten wij niet. Of was het omdat meester bij de oorlog betrokken was en zij hem samen met Henri Demortier verving ? Zij hield zich alleszins bezig met naailessen te geven voor de meisjes. “Harie van Fronslis”, zoals de mensen in dat gezin genoemd werden – naar een moedersnaam “Lis”, Henri Demortier dus werd aanzien als een “geleerde” van het dorp.
Op te merken valt dat op deze foto de groep – een zestigtal kinderen – veel groter is dan die van paar jaar terug (40) en dat wij er 13- en 14-jarigen op terugvinden (Florence Brugmans 14 jaar bijvoorbeeld) en ook een paar kinderen meer van Batsheers. Alleszins vinden wij er vele nieuwe namen.
Ook deze foto werd op dezelfde plaats aan de ingang van de speelplaats genomen. Wie zou hier de fotograaf geweest zijn ? In elk geval is het een zeer mooie en goede foto voor die tijd, toch ongeveer 85 jaar geleden. Of zou het al Jozef Graindourze, “Djef Portret” van Heers geweest, die later bekend was voor de talloze foto ‘s, die hij in onze dorpen maakte. Geboren in 1896, zou hij toen 21 jaar geweest zijn, het zou dus kunnen.
In 1925 komt dan een klasfoto met de “eigenlijke” meester Dubois (1883 – 1958), die “onderwees” waarschijnlijk van voor de oorlog ‘14-’18, met een onder met een onderbreking tijdens die oorlog. Meester “Victor” Dubois was nog onderwijzer in Jeuk. Toen Joseph in Opheers met pensioen ging, werd zoon Victor er onderwijzer. Deze Victor werkte nog samen met juffrouw Gaby en werd later zelf opgevolgd door Jozef Haesevoets.
Schoolklas Opheers 1925
Albert Lemmens – Paul Sardons – Léon Gijsens – Georges Weemans – Kamiel Dubois – Désiré Matheï – Jacques Matheï – Caroline Matheï – Maria Lemmens – Leonie Vangaethoven – Stefanie Deckers en Meester Dubois.
Alfons Brugmans – Emiel Goyens – Alfons Lemmens – Albert Scherpenberg – Emiel Schalenbourg – Victor Dubois – Georges Billen – Albert Billen – Gustaaf Vanoost – Armand Knapen – Albert Billen en Hubertine Knapen.
Bertha Bellis – Lucie Leenaers – Désirée Budenaers – Uranie Libioulle – Fanie Deckers – Alice Vangaethoven – Marie Schalenbourg – Maria Pipeleers – Augusta Dubois en Jeanne Bormans.
Maria Dubois – Alphonsine Lemmens – Emilie Libioulle – Virginie Follon – Leontine Vossius – Marie Boes – Josephine Lismont – Hubertine Bellis en Estelle Guiset.
Armand Lemmens – Laurent Matheï – Georges Boes – Jean Goyens – Antoon Melon – Edmond Latour – Raymond Billen – François Paque en Jos Billen.
Nota : er zijn enkele vraagtekens ? ? ? (of onjuistheden ?).
Toen dan juffrouw Gaby in 1927 in versterking kwam, want meester Dubois had toen 6 klassen onder zijn hoede. Over die periode tot aan de tweede wereldoorlog weten wij niet veel.
Wij geven jullie wel twee klasfoto ‘s van omstreeks 1939, dus vlak vóór de oorlog van ‘40, ééntje met de jongens en meester Haesevoets en ééntje met de meisjes en juffrouw Gaby. Tijdens de mobilisatie werd meester Haesvoets een tijdje vervangen door Anna Bleus. Zij is afkomstig van Hoepertingen en getrouwd was met René Helaers. Op 1 maart 2015 is ze overleden te Rijkel. De meester is na het afblazen van de oorlog terug naar Opheers gekomen en heeft zijn plaats in de school terug opgenomen.
School Opheers 1939-1940 meisjes.
Jeanne Billen – Nieke Mignolet – Bertha Depae – Bertha Dessart -Blanche Wemans – Fin Vanoost en Alice Lemmens Gerardine Wemans – Henriette Boes – Antonie Schoenmakers – Henriette Billen – Angèle Bellis – Marie Vanhoof – Pauline Paque – Emilie Boes en Juffrouw Gaby Vrancken.
Pauline Billen – Angèle Guiset – Bertha Pauwels – Jeanne Depae – Françoise Dessart – Emilie Demortier – Maria en Octavie Bellis en Fany Goyens.
Irène Boes – Angèle Lemmens – Flora Libioulle – Madeleine Bellis – Hélène Vandergeten – Josée Bronckaers – Nie Demortier – t Georgette Latour – Josée Valley en Marie Stassens.
Wij krijgen dan het tijdperk, gedurende zovele jaren van juffrouw Gaby, voor 1ste, 2e en 3e studiejaar en voor meester Jozef Hasevoets voor de 3 laatste jaren. En om af te sluiten met de laatste jaren van onze school met ondermeer juffrouw Irma Melon, over welke periode zij ons wat zal vertellen. In die tijd krijgen wij dan ook nog voor het eerst een kleuterklas.
Geplukt uit nagelaten documenten van Madeleine en Gaby Vrancken