De dorpsbenaming “Mechelen”
Vanwaar komt de vroegere dorpsnaam Mechelen ?
Vele mensen stelden zich ooit deze vraag en sommigen komen het nu aan mij vragen.
Dat is natuurlijk een heel moeilijke vraag, want zelfs linguïsten twijfelen nog altijd en spreken dus liever in termen van “zou” en “zou kunnen”.
Een eerste stap die dient genomen te worden bij de verklaring van een plaatsnaam is het onder ogen nemen van de oudst gekende schrijfwijze. Deze kan fel verschillen met de hedendaagse benaming. Voor Mechelen schijnt dit niet het geval te zijn. Want de eerste vermelding die wij terugvinden in 1139 was Megglen (Germaans) en Marlines (Romaans).
Dit was natuurlijk niet de oorspronkelijke naam, want de oudst gekende schrijfwijze was waarschijnlijk toen ook reeds aan “erosie” toe. In elk geval, die oude schrijfwijze biedt de beste kans om de restanten van de originele naam(componenten) te bevatten.
In die zin is Megglen (Marlines) inderdaad niet origineel, maar reeds een geërodeerde benaming.
Verder formuleer ik de mogelijke oorspronkelijke benaming.
Mijn inziens is de naam MECHELEN louter een geografische naam, daarmee wil ik bedoelen dat het verwijst naar de grond die op deze plaats aanwezig was. Dat staaf ik dan met de volgende theorie.Tussen 500 en 100 voor Christus
waren hier Kelten die leefden van landbouw. Ze waren de eersten die de mergel gebruikten om daarmee, als een soort mest, te vermengen met hun leemgronden. De Gallo-Romeinen en alle latere boeren deden dit tot bijna op de dag van vandaag. Mergelen, ‘marner of marliner’ noemde men dat.
Hier in Mechelen kwam zulke onderliggende mergellaag op natuurlijke wijze door de leem aan de oppervlakte. We mogen aannemen dat ze vertrok van waar we nu het centrum van het dorp situeren, en het strekte zich uit in de richting van Overbroek (Gelinden). Als bewijs hiervan vinden wij nu in Overbroek nog de restanten van het niet verder afgegraven verlengstuk. Dus kwamen de landbouwers deze mergel afgraven om naar hun akkers te voeren. Gezien wij hier op de grens van het Romaanse rijk vertoefden kwamen er ook boeren die reeds geromaniseerd waren om die mergel te halen.Die spraken dus Romaans, vandaar dat deze plaats twee benamingen had, maar die allebei verwezen naar dezelfde grond .
“MECHEL” is dus (te vergelijken met zavel, mergel, mortel…) een soort grondstof, een materie in min of meer losse korrelige grond, samen gesteld uit krijt (mergel) en klei.
Nu, het Keltische woord voor die mergel was “MARGA” met diminutief “Margula”.
Zo verschijnt het woord ook in het latere latijn ‘MARGILA’
In het Nederlands (Germaans) evolueerde deze naam Marga vervolgens naar ‘MARGLA’, werd ‘MAGHLA’, werd ‘MAGHLEN’, werd ‘MEGGLEN’ om ten slotte omstreeks 1700 als ‘MECHELEN’ geschreven te worden.
In het Frans (Romaans) was er ook een evolutie die vertrok van ‘MARGA’, over ‘MARNA’(zie marner = bemergelen.) en ‘MARLA’ (zie Marliner = bemergelen) tot MARLINES of MARLINNE.
Mijn conclusie :
Dit dorp en zijn naam zijn dus oud, meerbepaald van Keltische-oorsprong en ik mag dus gerust stellen dat de oudste Mechelaars Kelten, landbouwers-mergelaars, waren.
Jos Schoefs