WO I in de Sint-Maternusparochie
Aan de hand van een vragenlijst werden de pastoors , door het bisdom verzocht, om een verslag te schrijven over hetgeen tijdens de Eerste Wereldoorlog in hun parochie was voorgevallen. ( Deze vragenlijst kan bekeken worden door op de link te klikken.) Sommige pastoors hielden zich nauwgezet aan de nummering terwijl anderen er een vloeiende tekst van maakten.
Hierna werd dit verslag letterlijk weergegeven, vandaar ook het gebruik van de oude spelling.
De Inval der Duitschers. Parochie Vechmael (Tongeren).
1. Ligging : Prov. Limburg, arrond. Tongeren.
3.Gesteltenis der soldaten. Zeer goed; doch zij vertrokken met het gedacht dat zij na korten tijd weer zouden terugzijn.
Twee jongens wilden vrijwillig dienstnemen, doch werden tegengehouden.
4.Gesteltenis der bevolking. Allen waren vol schrik en angst.
’s Avonds was alleman in de kerk: nooit werd zoo gebeden; vooral werd het H. Hart van Jezus aanroepen in het prachtig loflied: “O God, de zee verkapt haar woeste baren …”.
Het getal h. Communies groeide merkelijk aan. Vooral de moeders en echtgenooten der soldaten stelden al haar vertrouwen in het gebed. lederen avond spoorde ik het volk aan bedaard te blijven en de Duitschers geenszins te hinderen in hunnen doortocht; hetgeen ook gebeurd is.
5. Inval van den vijand. Op zondag, den 9den Augustus had eene kleine schermutseling plaats in de “Patrijzenkuil” tusschen Duitsche Uhlanen en Belgische Cyclisten. Twee Duitschers werden gedood en drie Belgen zwaar gekwetst, men zegt door onvoorzichtigheid van den kant der Belgen.
7. Gijzelaars. Den 15den Aug. kwam de voor hoede van het Duitsch leger. Ik werd als gijzelaar genomen, eveneens de heer Vranken, burgemeester. De officier die ons gevangen nam was uiterst brutaal: driemaal zette hij zijn revolver tegen het voorhoofd, ons dreigend dood te schieten als het minste in het dorp geschiedde. Streng bewaakt hebben wij den nacht doorgebracht onder eenen peereboom in eene weide, ’s Anderendaags werd ik opnieuw opgeeischt als gijzelaar.
Er is niets voorgevallen.
De Duitschers eischten van de bevolking: brood, spek, eieren, schapen, twee koeien en een paard.
8. Inkwartiering. De eerste inkwartiering had plaats den 13 Dec. 1917. In den nacht van 12 Dec. werden de inwoners brutaal gewekt om alles gereed te maken. ‘S morgens lag in ons dorp eene afdeeling van de 22ste compagnie scherpschutters.
Den26sten Jan. 1918 werd de gansche compagnie in Vechmael ondergebracht. 120 man legerden in het oud kasteel van Horn. De mannen hadden liever gebleven waar zij waren, namelijk te Lauw, bij de boeren. In het kasteel van Horn was het “kalt en nichts zu fressen”. ‘S morgens stond het kasteel in brand! Vuurwerk op “’s Keizers geboortedag!” De Compagnie 22 vertrok den 19 Februari 1918.
De 2de inkwartiering had plaats den 24ste Maart. Het waren “Musketiers”, die in Italië gevochten hadden. Vertrek den 15 Mei. “Zij gingen naar Parijs!”
De 3de inkwartiering had plaats in het begin van Juni. Het was eene Stamcompagnie. 8ste West. Zij kwam uit Roemenie. Vanaf Juni tot den 11 Nov. waren wij niet meer zonder inkwartiering. Alle dagen was het dorp vol van soldaten, ook van de omliggende dorpen, die kwamen oefenen op het schietterrein van Vechmael.
De Gemeente heeft zeer veel moeten leveren voor de troepen en vooral voor het casino der officiers.
Al de velden in en rond het schietterrein werden in beslag genomen; eveneens de schooien, het gildehuis, het buitengoed der heeren Montulet en Sleghers.
9.De duitschen katholieken verrichtten hunnen eeredienst in de kerk.
De Protestanten hebben herhaaldelijk gevraagd om de kerk te benuttigen, doch dit werd hun hardnekkig geweigerd. Zij hielden dan hunnen “Gottesdienst” in eene weide of in een ander gebouw.
c.De eeredienst is nooit belemmerd geworden.
d.Openbare zedelijkheid. Hierover valt niet te klagen.
Slechts twee jonge dochters hebben verergernis gegeven, twee arme meisjes, die levensmiddelen ontvingen uit de keuken der duitschers.
g. Slechts één werkman werd weggevoerd: hij is gezond en behouden weergekeerd.
h. Alle arme menschen werden ondersteund. De menschen vonden werk op de boerderijen.
i. Boeten hebben geregend, vooral als de boeren niet genoegzaam boter leverden. Andere boeten vielen minder voor, daar de Duitschers zich allemaal lieten omkoopen.
10.Eén priester, de eerw. Heer Lavigne, heeft in het belgisch leger gediend als almoezenier. Eén soldaat is gesneuveld, namelijk Joseph Vanbrabant
Het geboortecijfer is een weinig verminderd.
13.Bij de ontruiming hadden wij veel te lijden door de inkwartieringen: soms verbleven in ons dorp tot 3.000 soldaten. Er viel op te merken dat die mannen zooveel levensmiddelen hadden: maar het raadsel was gauw opgelost toen men bemerkten dat zij overal “klauwden” en opeischten wat onder hunne handen viel.
14.Bij de bevrijding werd onmiddellijk een stoet ingericht, een plechtig Te Deum gezongen en eene geldinzameling gedaan voor een gedenkteeken aan den gesneuvelden J. Vanbrabant.